Beste aanwezigen, mijn naam is Sari de Swaan en ik zit in klas 4b van het Barlaeus Gymnasium. De school die dit mooie monument, de Gevallen Hoornblazer, geadopteerd heeft. Ik vind het een eer om hier te staan en iets te zeggen. En natuurlijk ook wel spannend. Ik heb net voor school een project gemaakt over mijn familiegeschiedenis tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het was een heel bijzonder project voor mij. En niet alleen omdat het voor school en een cijfer moest.

Mijn grootouders zijn alle vier bevrijdingskinderen, ze zijn vlak na de Tweede Wereldoorlog geboren. Ik heb uitgebreid met hun gesproken over wat hun ouders en familie is overkomen tijdens de oorlogsjaren. Het was een mooi en ook wel emotioneel proces waarin ik veel geleerd heb over mijn afkomst. De familie van mijn opa’s en oma’s hebben allemaal geluk gehad tijdens de oorlog. En dat kan ook niet anders, want iedereen die geen geluk had is vermoord. Vermoord om wie ze waren. De ouders van mijn ene oma hebben bijvoorbeeld 3 jaar in Westerbork gezeten en moesten elke dinsdag bang zijn dat zij op de trein zouden worden gezet. De ouders van mijn andere oma hebben eerst ondergedoken gezeten en zijn daarna te voet gevlucht van Amsterdam naar Zwitserland. Tijdens de onderduik en gedurende de reis zijn ze een paar keer bijna gesnapt. De ouders van allebei mijn opa’s hebben een onderduik verhaal. Dit lijkt misschien minder spannend, maar dat is het zeker niet. Je moest je verstoppen voor de wereld wat eigenlijk een heel bizar concept is, dat zal vast eenzaam zijn geweest. Om mijn familie en vele anderen te laten onderduiken waren er ook mensen nodig die hiervoor open stonden en die opkwamen voor hun medemens. Iets wat vaak makkelijker is gezegd dan gedaan. Zeker als je weet dat dat niet vanzelfsprekend is, maar met gevaar op eigen leven. Het monument voor de gefusilleerde mannen waar wij nu voor staan is daar het bewijs van.

Voordat ik aan dit project begon, voelde de Tweede Wereldoorlog en de holocaust als heel lang geleden, geschiedenis, maar nu zie ik dat een beetje anders. Ook omdat het onderzoek naar mijn wortels tegelijkertijd gebeurde met een verandering die ik voel in het nu. Ik ben joods. Tot een half jaar geleden, 7 oktober 2023, was mijn joods-zijn eigenlijk zonder zorgen. Al mijn vrienden weten dat ik joods ben en ik heb bijna nooit een negatieve reactie gehad. Maar de afgelopen tijd lijkt er iets veranderd. Ik heb de laatste maanden meer dan ooit gemerkt dat ik joods ben en dat mensen mij daardoor soms als anders zien. Ik ben bijvoorbeeld toegesist door een meisje op mijn voetbalclub, op school zijn er stickers geplakt op lockers en na een feestje ben ik uitgescholden. Vooral dat laatste was helemaal niet fijn, ook omdat er allemaal vrienden om mij heen stonden die niet wisten wat ze moesten doen. Dus deden ze eigenlijk niks. Dan voelt het alsof je er alleen voorstaat. Later hebben we dit samen heel goed besproken. En hebben we afgesproken dat wij elkaar de volgende keer wel helpen door voor elkaar op te staan. En daarom vind ik het ook zo bijzonder dat ik dit jaar hier mag staan. Bij deze plek waar we een aantal hele dappere mensen herdenken die in verzet zijn gekomen en zijn opgekomen voor de vrijheid en voor anderen. Want het is fijn als je weet dat er mensen zijn die voor je opkomen als je in moeilijkheden zit, misschien wel het fijnste dat er is.

En nu, in 2024, leven we in die hard bevochte vrijheid en hebben we de mogelijkheid om voor elkaar op te komen. Ik vind dat we onze uiterste best moeten doen voor die vrijheid, door met begrip en respect samen te leven. Ook al is dat soms moeilijk. Voor mij maakt deze herdenking weer heel duidelijk dat een alternatief niet bestaat.